του Σ.Ε.Ε. Εκπαίδευσης για την Αειφορία, Αχιλλέα Μανδρίκα
Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος (5 Ιουνίου) δημιουργεί διαφορετικές σκέψεις, καθώς με αφορμή την πανδημία Covid-19 εμφανίζεται μια ακόμα ευκαιρία για προβληματισμό σχετικά με τη σύζευξη ζητημάτων περιβάλλοντος, υγείας και πολιτισμού. Αυτός ο προβληματισμός τα τελευταία 30 τουλάχιστον χρόνια έχει οδηγήσει στη διατύπωση της έννοιας της αειφορίας, που υποδηλώνει την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης, περιβαλλοντικής προστασίας και κοινωνικής συνοχής. Δυστυχώς, το ανθρωποκεντρικό μοντέλο σκέψης, που οδηγεί στον άκρατο καταναλωτισμό και στην πολύμορφη ρύπανση του πλανήτη, δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο με συνέπειες στην υγεία, στην εργασία, στην κοινωνική δικαιοσύνη, στην πρόσβαση στα βασικά αγαθά και στον καθημερινό τρόπο ζωής. Με αφορμή την πανδημία Covid-19 εκτιμώ ότι έγιναν πιο φανερά δυο πράγματα:
Πρώτον, έγινε φανερό ότι η υποβάθμιση των φυσικών οικοσυστημάτων σε συνδυασμό με τοπικές πολιτισμικές ιδιαιτερότητες μπορούν να οδηγήσουν στη διακινδύνευση της ανθρώπινης υγείας και στην ανατροπή των κοινωνικών δεδομένων. Με την ευκαιρία, αντιλαμβανόμαστε ότι η συστημική προσέγγιση των περιβαλλοντικών ζητημάτων και η διεπιστημονικότητα οδηγεί σε σφαιρικότερες παρατηρήσεις και ασφαλέστερα συμπεράσματα. Για μια πρώτη ενημέρωση σάς παραπέμπω στους συνδέσμους (με χρονική και όχι με αξιολογική σειρά):
α) Κορωνοϊός: Σκληρή προειδοποίηση της Φύσης; (16/3/2020)
β) Είναι η καταστροφή του περιβάλλοντος συνυπαίτια για τον κορωνοϊό; (20/3/2020)
γ) Οι πανδημίες δεν είναι θεία δίκη, είναι ανθρώπων έργα (12/4/2020)
https://www.efsyn.gr/nisides/238944_oi-pandimies-den-einai-theia-diki-einai-anthropon-erga
δ) SOS για τη σχέση μας με τη φύση (28/4/2020)
ε) Πανδημίες και υπερ-καπιταλισμός (2/5/2020)
https://www.efsyn.gr/nisides/241531_pandimies-yper-kapitalismos-kai-oi-agones-toy-ayrio
Ασφαλώς, οι παραπάνω δημοσιογραφικές αναφορές βασίζονται σε επιστημονικές ανακοινώσεις ατόμων ή φορέων. Για περισσότερη ενημέρωση σάς παραπέμπω στους αγγλόφωνους συνδέσμους (με χρονική και όχι με αξιολογική σειρά):
α) Καθώς οι αναδυόμενες ασθένειες εξαπλώνονται από την άγρια φύση στους ανθρώπους, μπορούμε να προβλέψουμε την επόμενη μεγάλη πανδημία; (7/12/2017)
https://ensia.com/features/pandemic/
β) Η καταστροφή των βιοτόπων και η απώλεια της βιοποικιλότητας δημιουργούν τις τέλειες συνθήκες για την εμφάνιση ασθενειών όπως ο Covid-19 (17/3/2020)
https://ensia.com/features/covid-19-coronavirus-biodiversity-planetary-health-zoonoses/
γ) «Η κορυφή του παγόβουνου»: ευθύνεται η καταστροφή της φύσης μας για τον Covid-19; (18/3/2020)
δ) Γνώμη: Για να μειώσουμε την πιθανότητα μελλοντικών πανδημιών, πρέπει να επανεξετάσουμε τη σχέση μας με τα άγρια ζώα και την άγρια φύση (7/4/2020)
https://ensia.com/voices/covid-19-coronavirus-pandemic-wild-animals-ecosystems/
ε) Γνώμη: Για να μειώσουμε τον κίνδυνο μελλοντικών πανδημιών, πρέπει να μετακινηθούμε από την κυριαρχία στην εταιρική σχέση με τη φύση (14/4/2020)
https://ensia.com/voices/pandemic-domination-partnership-nature/
Δεύτερον, έγινε φανερό ότι η ρύπανση που προκαλεί η ανθρώπινη δραστηριότητα στα φυσικά οικοσυστήματα του πλανήτη είναι υπερβολική, βλάπτει όλη την έμβια ζωή και περισσότερο τον ίδιο τον άνθρωπο. Με την πανδημία, που προκάλεσε την ελαχιστοποίηση της βιομηχανικής δραστηριότητας και της κυκλοφορίας των μέσων συγκοινωνίας παγκοσμίως, είχαμε την ευκαιρία να αποτυπώσουμε τις διαφορές έστω και στιγμιαία. Παραθέτω ενδεικτικά μερικά δημοσιεύματα που αναφέρονται τόσο στην ελληνική όσο και στη διεθνή πραγματικότητα (με χρονική και όχι με αξιολογική σειρά):
α) Χιλιάδες ζωές στην Κίνα σώθηκαν εξαιτίας της μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, λόγω καραντίνας (18/3/2020)
β) Τα περιβαλλοντικά οφέλη της κρίσης από τον κορωνοϊό (19/3/2020)
https://ecozen.gr/2020/03/ta-perivallontika-ofeli-tis-krisis-ton-koronoio/
γ) Η καραντίνα ενισχύει την άγρια ζωή στη θάλασσα (12/4/2020)
https://www.alfavita.gr/koinonia/318640_i-karantina-enishyei-tin-agria-zoi-sti-thalassa
δ) «Καθάρισαν» τον Αττικό ουρανό τα μέτρα κατά της πανδημίας (15/4/2020)
https://www.efsyn.gr/node/239452
ε) Η Γη ανασαίνει (16/5/2020)
https://www.efsyn.gr/nisides/243662_i-gi-anasainei
Το παρόν έγγραφο αποσκοπεί στον προβληματισμό των εκπαιδευτικών σε θέματα κατακερματισμού της γνώσης, προσέγγισης των πηγών και αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών ζητημάτων από διαφορετικές οπτικές και αφετηρίες. Οι παραπάνω παραπομπές μπορούν να οδηγήσουν όποιον ενδιαφέρεται σε περισσότερες, ειδικότερες και εγκυρότερες πηγές. Ενδεχομένως, να αποτελέσουν αφορμές για διερευνητικές δραστηριότητες με τους μαθητές την επόμενη σχολική χρονιά. Όταν τα προς διερεύνηση ζητήματα αναζητούν τις βαθύτερες αιτίες, περιγράφουν τις λεπτομερείς συνέπειες και αναζητούν εφικτές λύσεις σε τοπικό, εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, τότε καλλιεργούν την κριτική σκέψη των μαθητών και προετοιμάζουν πιο συνειδητοποιημένους πολίτες. Σε κάθε περίπτωση, η εργασία σε ομάδες και οι βιωματικές δραστηριότητες οδηγούν σε καλύτερα εκπαιδευτικά αποτελέσματα. Για όποιον επιθυμεί περισσότερα, σας ενημερώνω ότι στον επόμενο κύκλο του ΘΕΚ «Προσεγγίζοντας την Εκπαίδευση για την Αειφορία», που θα υλοποιήσει το 6ο ΠΕΚΕΣ μέσα στο 2020-2021, θα περιληφθούν επιπλέον στοιχεία και δραστηριότητες από τις παραπάνω πηγές.
